Dünyanın En Eski Saati
Endüstri devriminin gelmesiyle birlikte (18. yüzyılın sonu ile 19. yüzyılın başlarında) zamanı ölçmek çok daha önemli bir hale geldi. Çünkü artan üretim ile sadece uzunluk ve ağırlık değil, aynı zamanda üretim süresinde de doğru ölçümler gerekiyordu. Talebin karşılanması için gerekli sürenin hesabı ve buna göre fabrika verimliliğinin arttırılması için çalışmalar yapılmaktaydı. Aynı durum endüstriyel devrim gelmeden önce tarım ile uğraşanların saat kullanmaya başlamasına sebep olmuştu.
Dünyanın en eski çalışan saatinin çoğu uzman horologist tarafından “Salisbury Katedrali” saati olduğu düşünülmektedir (ancak bazı uzmanlar kabul etmemektedir). Salisbury Katedrali saati Piskopos Erghum’un isteği ile göreve geldiği 1386 yılı civarında inşa edilmiştir.
Fotoğrafta gördüğünüz gibi görsel olarak saat olduğunu gösteren hiçbir işaret bulunmamaktadır. Bunu biraz garip bulabilirsiniz ama aslında amacı saati görsel olarak göstermek yerine, her saat için bir çan çalmaktı. Saat 04.00 ise çan dört kez, saat 08.00 ise çan sekiz kez vurucaktı. Bu durum yerel halka kilisenin çalışmaya başlaması gerektiğini hatırlatmasının pratik bir yoluydu. Salisbury Katedrali saati o dönem için yeni ve heyecan verici bir buluş olması sebebiyle bölge sakinlerini etkilemiş ve kilisenin halk üzerindeki etkisinin artmasını sağlamıştır.
Saat mekanizması hâlâ çalışıyor ancak gereksiz aşınma ve yıpranmayı önlemek için mekanizma devre dışı bırakılmış. Zil sesi hala duyulabilir, hatta mekanizma bazı özel günler için tekrar çalıştırılmaktadır.
Daha önce de belirttiğimiz gibi bazı uzmanlar Salisbury’deki saatin dünyanın hala çalışmakta olan en eski saati olduğu konusunda hemfikir değildir. Bazı uzmanlar, Beauvais Katedrali’nin unvan sahibi olması gerektiğini iddia ederken, diğerleri ise İtalya’daki Chioggia’daki saat kulesinin dünyanın en eski çalışan saatine sahip olduğunu söylüyor. Bununla birlikte tüm uzmanların görüşlerine bakıldığında unvan için en muhtemel aday Salisbury Katedrali saatidir.
Taşınabilir saatler 15. ve 16. yüzyılda geliştirildi. İki ana saat türü ortaya çıktı; cep saatleri ve kol saatleri. Bilinen en eski kol saati 1571’de İngiltere Kraliçesi I.Elisabeth’e verildi. Tarihi bu kadar eskiye dayanmasına rağmen kol saatleri 1800’lü yılların sonuna kadar sadece küçük bir grup tarafından kullanılıyordu. Bu dönemde kullanım daha çok kadınlar tarafından tercih ediliyor diğer taraftan erkekler cep saati kullanıyordu. Adından da anlaşılacağı gibi cep saatleri; cebe metal bir zincir takılarak ve saat mekanizması kurularak kullanılmaktaydı. İngiliz Ordusunda kol saatleri kullanılmaya başladıktan sonra cep saatleri, popülerliğini bu el bileğine sarılan yeni saat türüne karşı kaybetmiş oldu.
Halen çalışmakta olan en eski cep saati, Philipp Melanchton’a ait 1530’da yapılan küre seklinde Melanchthon’s Watch’dır. Çapı 48 mm’dir ve bir kurulumu ile 12-16 saat arasında çalışmaktadır. Saati üretenin kim olduğunu bilmiyoruz, çünkü bir markası yok. Açık ve küresel şekli sebebiyle Almanya’nın Nürnberg kentinde yapıldığı tahmin edilmektedir. Tek bildiğimiz, inanılmaz derecede değerli olduğudur. Şimdiye kadar bir değer biçilmese de 2014 yılında açık artırmada satılan 24 milyon dolar değerindeki en komplike el yapımı saat olan “The Henry Graves Supercomplication” kadar değerli olduğu tahmin edilmektedir.
Not: Dünyanın en eski saat üreticisi halen üretim yapan Gallet & Co’dur. 1466 yılında kurulan İsviçre saat firması olan Gallet & Co ‘nun, 500 yıldan uzun bir süredir üretimine devam etmekte olması oldukça şaşırtıcıdır.